Mało kto jej nie lubi, niektórzy nie wyobrażają sobie bez niej życia

Kawa – magiczna mikstura czy tylko efekt placebo?

Kawa, czarna mała czarodziejka naszych poranków, znana jest i lubiana na całym świecie.
To napój, który dostarcza nam energii i poprawia nastrój. Niektórzy uważają, że jest wręcz eliksirem zdrowia. Jednak czy kawa jest naprawdę taka dobroczynna dla każdego? Czy istnieją grupy osób, dla których picie kawy może być mniej korzystne lub wręcz niewskazane?

W dzisiejszym artykule przyjrzymy się, jak kawa i kofeina mogą wpływać na nasz układ trawienny i ogólne zdrowie. Dowiemy się, dlaczego niektórzy ludzie mogą odczuwać negatywne skutki spożycia kawy, takie jak zgaga czy niestrawność, podczas gdy inni cieszą się jej aromatem i korzyściami.

Przyjrzymy się także tematowi kawy w kontekście osób neuroróżnorodnych, takich jak osoby z ADHD czy spektrum autyzmu, ponieważ okazuje się, że kofeina może mieć na nich inny wpływ niż na resztę populacji.

Gotowi na głębszy wgląd w związek między kawą a zdrowiem?
Rozpocznijmy zatem naszą podróż w świat kawy i jej coraz mniej tajemniczego oddziaływania na organizm.


Kawa a genetyka – dlaczego każdy reaguje inaczej?

Geny a metabolizm kofeiny – dlaczego każdy reaguje inaczej?

Reakcja na kawę i kofeinę jest w dużej mierze zależna od genów, które wpływają na szybkość jej metabolizmu w organizmie. Oto dwa najważniejsze geny, które odgrywają kluczową rolę w tej kwestii:

CYP1A2 – gen odpowiedzialny za metabolizm kofeiny:
    Koduje enzym wątrobowy (cytochrom P450 1A2), który rozkłada kofeinę w organizmie.
    Występują różne warianty tego genu:
        AA (szybki metabolizer): Osoby z tym wariantem rozkładają kofeinę szybciej, dzięki czemu jej działanie jest krótkotrwałe i mniej intensywne.
        AC lub CC (wolny metabolizer): Osoby z tym wariantem metabolizują kofeinę wolniej, przez co jej efekty utrzymują się dłużej i mogą być bardziej intensywne.
    Polimorfizm CYP1A2 tłumaczy, dlaczego jedna osoba może wypić kawę przed snem i spać spokojnie, podczas gdy inna nie zaśnie po filiżance kawy o poranku.

ADORA2A – gen wpływający na wrażliwość na kofeinę:
    Koduje receptor adenozynowy A2A, na który kofeina działa jako antagonista.
    Polimorfizmy tego genu mogą wpływać na odczuwanie efektów kofeiny, takich jak pobudzenie, bezsenność czy niepokój.
    Osoby z wariantami tego genu bardziej wrażliwymi na kofeinę mogą odczuwać negatywne skutki nawet po niewielkich ilościach kawy.

Dzięki tym różnicom genetycznym reakcja na kawę jest unikalna dla każdej osoby. To wyjaśnia, dlaczego niektórzy mogą pić kawę bez ograniczeń, a inni muszą jej unikać.

Kawa dla osób neuroróżnorodnych – ADHD, ASD i kofeina

1. Kofeina a ADHD – paradoksalne uspokojenie

Osoby z ADHD często zauważają, że kawa, zamiast ich pobudzać, działa uspokajająco. Dlaczego tak się dzieje?

Dopamina i noradrenalina: ADHD wiąże się z niskim poziomem tych neuroprzekaźników w niektórych częściach mózgu, szczególnie w korze przedczołowej. Kofeina działa pośrednio, zwiększając ich aktywność, co pomaga poprawić koncentrację i zmniejsza impulsywność. U osób bez ADHD ten efekt prowadzi do nadmiernego pobudzenia, ale u osób z ADHD wyrównuje deficyty w neuroprzekaźnictwie.
Wrażliwość receptorów: W ADHD układ nerwowy jest często nadmiernie aktywny w pewnych obszarach, a kofeina działa jak „regulator”, normalizując aktywność neuronów.
Samoleczenie: Nieświadomie, osoby z ADHD często używają kawy jako formy samoleczenia, poprawiając swoją zdolność do skupienia i działania w uporządkowany sposób.

2. Kofeina a ASD – nadwrażliwość sensoryczna i reakcje nietypowe

U osób w spektrum autyzmu (ASD) reakcja na kofeinę może być różna i zależna od indywidualnych cech. Typowe wyzwania to:

Nadwrażliwość sensoryczna: Smak, zapach i gorzki posmak kawy mogą być dla niektórych osób z ASD trudne do zaakceptowania, co ogranicza ich spożycie.
Nietypowa reakcja układu nerwowego: Zależnie od genetyki i stanu zdrowia, kawa może wywoływać zarówno uspokojenie, jak i nadmierne pobudzenie. Zdarza się, że osoby z ASD reagują na kawę bardziej intensywnie niż osoby neurotypowe, co wynika z różnic w funkcjonowaniu układu nerwowego.
Unikanie kofeiny: Niektóre osoby w spektrum unikają kawy z powodu jej wpływu na układ pokarmowy, który często jest bardziej wrażliwy w tej grupie.

3. Alternatywy dla kawy – adaptogeny i inne źródła kofeiny

Dla osób neuroróżnorodnych, które nie tolerują kawy lub chcą unikać kofeiny, istnieje wiele alternatyw:

Adaptogeny: Rośliny takie jak ashwagandha, różeniec górski czy żeń-szeń mogą wspierać układ nerwowy, pomagając w radzeniu sobie ze stresem i poprawiając koncentrację.

Yerba mate: Działa łagodniej niż kawa, dostarczając kofeinę w połączeniu z innymi związkami bioaktywnymi, co daje bardziej zrównoważony efekt.

Ciekawostka – kawa jako impuls do diagnozy

Zdarza się, że nietypowa reakcja na kawę jest pierwszym krokiem na drodze do diagnozy ADHD.
Dlaczego kawa mnie nie pobudza, a jest wręcz przeciwnie?
Jeśli zauważasz, że kawa Cię uspokaja, może to być znak, by przyjrzeć się temu bliżej.
Wielu dorosłych z ADHD opisuje moment „olśnienia”, kiedy zrozumieli, że ich reakcje są inne niż u znajomych.

Kawa a zdrowie metaboliczne i hormonalne – co dzieje się w organizmie?

Kawa, a dokładniej kofeina, ma ogromny wpływ na układ hormonalny i metabolizm, ale reakcje organizmu mogą się różnić w zależności od genetyki, stylu życia czy zdrowia. Przyjrzyjmy się kilku kluczowym zjawiskom:

1. Kortyzol – hormon stresu na scenie

Po wypiciu kawy nadnercza zaczynają uwalniać kortyzol – hormon, który organizm produkuje w odpowiedzi na stres.

Pozytywny efekt: Kortyzol pomaga zmobilizować organizm, zwiększa energię i poprawia zdolność koncentracji.

Problem nadmiaru: Jeśli poziom kortyzolu jest stale podwyższony (np. przez picie kawy na czczo lub w dużych ilościach), może to prowadzić do problemów, takich jak osłabienie odporności, magazynowanie tłuszczu w okolicy brzucha czy zaburzenia rytmu dobowego (problemy z zasypianiem).

2. Adrenalina i noradrenalina – zastrzyk energii czy nadmiar pobudzenia?

Kofeina stymuluje wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny – hormonów, które podnoszą tętno, ciśnienie krwi i przygotowują organizm do „walki lub ucieczki”.

Umiarkowane spożycie: Dodaje energii, poprawia wydajność fizyczną i umysłową.

Zbyt dużo kofeiny: Może prowadzić do nerwowości, drżenia rąk, a nawet uczucia niepokoju.

3. Gospodarka węglowodanowa – cukier pod lupą

Kofeina wpływa na poziom glukozy we krwi i działanie insuliny, co może mieć zarówno korzyści, jak i wady:

Podwyższenie poziomu glukozy: Kortyzol i adrenalina mobilizują glukozę z rezerw wątrobowych, co jest pomocne przy wysiłku fizycznym, ale u osób wrażliwych może powodować skoki cukru we krwi.

Insulinooporność: Regularne nadmierne spożycie kofeiny może zmniejszać wrażliwość tkanek na insulinę, utrudniając regulację poziomu cukru – szczególnie istotne dla osób z insulinoopornością lub cukrzycą typu II.

Korzyści przy umiarkowanym spożyciu: Badania wskazują, że kawa (bez dodatków cukru czy śmietanki) może zmniejszać ryzyko cukrzycy typu II, wspierając metabolizm glukozy dzięki obecności przeciwutleniaczy.

4. Hormony płciowe – estrogeny i testosteron

Związki obecne w kawie, takie jak kofeina i diterpeny (np. kafestol), mogą wpływać na poziom hormonów płciowych:

Kobiety: Kawa może nieznacznie zwiększać poziom estrogenów, co może mieć różne efekty w zależności od cyklu miesiączkowego lub fazy życia (np. menopauzy).

Mężczyźni: Diterpeny mogą obniżać poziom testosteronu, szczególnie przy nadmiernym spożyciu niefiltrowanej kawy (np. espresso czy kawy po turecku).

5. Kawa na czczo – czy to dobry pomysł?

Kawa pita na czczo dodatkowo potęguje produkcję kortyzolu i kwasu żołądkowego, co u niektórych osób może prowadzić do:

Podrażnienia błony śluzowej żołądka.
Nadmiernej kwasowości i uczucia „ssania” w żołądku.
Wzmożonego stresu metabolicznego na początku dnia.

Kawa to potężny gracz w naszym układzie hormonalnym i metabolicznym. Klucz tkwi w umiarkowaniu – dla większości osób 1-3 filiżanki dziennie są bezpieczne, o ile nie wypijamy ich na pusty żołądek i unikamy nadmiaru dodatków, takich jak cukier czy słodzone mleko. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, o wpływie kofeiny na przewód pokarmowy przejdź do wpisu: https://ketovoila.pl/dyspepsja-czynnosciowa_3652

Kawa bezkofeinowa – smak, proces usuwania kofeiny i wpływ na organizm

1. Jak kawa jest pozbawiana kofeiny?

Proces dekofeinizacji, czyli usuwania kofeiny z ziaren kawy, odbywa się na kilka sposobów. Każda z metod ma swoje zalety i wpływa na końcowy smak kawy:

Metoda wodna:
To jedna z najczęściej wybieranych metod dla kaw organicznych. Ziarna kawy są moczone w wodzie, co pozwala na wypłukanie kofeiny i innych rozpuszczalnych substancji. Następnie kofeina jest usuwana przez filtr węglowy. Ziarna są ponownie zanurzane w roztworze, aby odzyskały aromaty, które utraciły w procesie.
Zalety: Bez użycia chemikaliów, naturalny smak kawy pozostaje niemal nienaruszony.

Metoda chemiczna:
Używa się tu substancji chemicznych, takich jak chlorek metylenu lub octan etylu, które wiążą kofeinę i usuwają ją z ziaren kawy. Po procesie ziarna są dokładnie płukane.
Zalety: Skuteczna i tania, ale mniej popularna z uwagi na obawy związane z użyciem chemikaliów.

Metoda z użyciem dwutlenku węgla:
Ziarna kawy są umieszczane w komorze ciśnieniowej, gdzie wykorzystuje się ciekły lub nadkrytyczny dwutlenek węgla (CO₂), aby rozpuścić kofeinę. To proces precyzyjny i skuteczny, zachowujący smak kawy.
Zalety: Bezpieczna, nie wymaga użycia chemikaliów.

2. Jak kawa bezkofeinowa wpływa na organizm?

Choć kawa bezkofeinowa zawiera minimalne ilości kofeiny (zwykle mniej niż 3 mg na filiżankę), nadal ma wpływ na organizm dzięki innym składnikom:

Bogactwo przeciwutleniaczy:
Kawa bezkofeinowa zawiera związki fenolowe, takie jak kwas chlorogenowy, które działają przeciwzapalnie i wspierają zdrowie układu krążenia.

Wpływ na układ trawienny:
Pomimo braku kofeiny, kwasy organiczne obecne w kawie mogą stymulować wydzielanie kwasu żołądkowego, co może powodować zgagę lub dyskomfort u osób wrażliwych.

Brak pobudzenia:
Dla osób wrażliwych na kofeinę kawa bezkofeinowa jest idealnym rozwiązaniem, ponieważ nie wywołuje nadmiernego pobudzenia, nerwowości czy bezsenności.

Wpływ na rytm dobowy:
Dzięki znikomej zawartości kofeiny, kawa bezkofeinowa może być spożywana wieczorem bez ryzyka zakłócenia snu.

3. Czy kawa bezkofeinowa jest zdrowsza od zwykłej? Dla osób wrażliwych na kofeinę: Zdecydowanie tak, ponieważ nie podnosi poziomu adrenaliny i kortyzolu.
   Kawa bezkofeinowa oferuje podobne korzyści zdrowotne jak kawa z kofeiną, ale nie zapewnia tego samego efektu pobudzenia.

Kawa a kwestie ekologiczne i zdrowotne – czy wiesz, co pijesz?

1. Pestycydy w kawie – co kryje się w ziarnach?

W efekcie:

"Bukiet pestycydów" na dzień dobry: Standardowa kawa przemysłowa może zawierać pozostałości chemikaliów, które niekoniecznie ucieszą Twój układ hormonalny czy wątrobę.

Wybór organiczny: Kawy organiczne uprawiane są bez pestycydów i sztucznych nawozów, co czyni je znacznie zdrowszą opcją – zarówno dla Ciebie, jak i dla środowiska.

Dlatego, jeśli już inwestujesz w ulubione ziarna, warto postawić na certyfikaty.
Kto chciałby zaczynać dzień od filiżanki pestycydów?

2. Kubeczki jednorazowe – plastikowa uczta

Ach, te piękne jednorazowe kubeczki, które „ratują świat” przed zmywaniem, prawda?
A teraz spójrzmy, co naprawdę serwują:

Warstwa plastiku w środku: Większość jednorazowych kubków do kawy jest wyścielona warstwą plastiku, aby napój nie przeciekał. Problem? Plastik i gorące płyny to złe połączenie. Ciepło powoduje uwalnianie związków chemicznych (tak, w tym ksenoestrogenów), które mogą wpływać na Twój układ hormonalny.

„Mniam” plastik: Każdy łyk gorącej kawy z takiego kubeczka może być małym krokiem w stronę koktajlu chemicznego, którego organizm wcale nie zamawiał.

3. Filtry wybielane chlorem – czystość za wszelką cenę?

Papierowe filtry do kawy? Brzmi eko i zdrowo. Ale jeśli są wybielane chlorem, mogą wprowadzać do Twojej filiżanki… dioksyny! Te związki są toksyczne i kumulują się w organizmie, a ich wpływ na zdrowie obejmuje zaburzenia hormonalne, problemy z płodnością i większe ryzyko nowotworów.

Lepiej wybierać filtry niewybielane lub wybielane metodami tlenowymi – mniej spektakularnie białe, ale zdecydowanie zdrowsze.

4. Odpowiedzialność ekologiczna – małe kroki, wielkie zmiany

Chcesz pić kawę bez wyrzutów sumienia i chemikaliów? Oto kilka prostych zasad:

Wybieraj kawy organiczne z certyfikatem fair trade.
Używaj wielorazowych kubków (termosy lub kubki ze stali nierdzewnej są świetną opcją).
Zainwestuj w filtry do kawy wielokrotnego użytku lub te niewybielane chlorem.

Bo kawa smakuje lepiej, gdy wiesz, że nie wypijasz razem z nią jakichś „dodatków”.

Reset kawowy a wrażliwość receptorów

Kawa to napój, który daje nam zastrzyk energii, ale regularne spożywanie kofeiny może wpłynąć na układ nerwowy i hormonalny w sposób, który warto od czasu do czasu „zresetować.”
Dlaczego?
Oto co dzieje się w organizmie:

1. Adenozyna – klucz do uczucia zmęczenia Kofeina działa jako antagonista receptorów adenozynowych, czyli blokuje związek odpowiedzialny za odczuwanie zmęczenia.
   Przy regularnym spożyciu kawy receptory adenozynowe mogą się namnażać, co oznacza, że potrzeba coraz większej dawki kofeiny, aby uzyskać ten sam efekt pobudzenia.
   Reset: Przerwa od kawy pozwala receptorom adenozynowym wrócić do normalnej wrażliwości, dzięki czemu po przerwie nawet niewielka ilość kawy działa skuteczniej.
   
2. Dopamina – naturalne źródło motywacji i przyjemności Kofeina zwiększa wydzielanie dopaminy, co poprawia nastrój i zwiększa motywację.
   Regularne pobudzanie tego układu może sprawić, że organizm stanie się mniej wrażliwy na naturalne bodźce, takie jak słońce, aktywność fizyczna czy dobre jedzenie.
   Reset: Odstawienie kawy w okresie letnim, gdy słońce sprzyja naturalnej produkcji dopaminy, pozwala odzyskać równowagę i poprawić samopoczucie bez kofeiny.
   
3. Kortyzol – czy kawa to „stresor”? Kofeina stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu, co jest przydatne rano, ale mniej korzystne, jeśli poziom tego hormonu jest już wysoki (np. w wyniku stresu).
   

Skutki uboczne odstawienia kawy

Trzeba się liczyć niestety, z tym że organizm uzależnia się od kofeiny lub samej kawy.
Reset kawowy może wiązać się z chwilowymi niedogodnościami, szczególnie jeśli pijesz kawę regularnie:

Bóle głowy: Związane z nagłym zwiększeniem przepływu krwi w mózgu, ponieważ kofeina zwęża naczynia krwionośne.

Zmęczenie i ospałość: Organizm potrzebuje czasu, aby przystosować się do braku kofeiny.

Drażliwość: Zmiana w poziomie dopaminy może chwilowo wpłynąć na nastrój.

Ważne, aby te objawy postrzegać jako przejściowe – zazwyczaj ustępują po kilku dniach do tygodnia.
Korzyści z resetu kawowego

Po początkowym okresie przystosowania organizm może odczuwać liczne korzyści:

Lepsza jakość snu: Naturalny rytm dobowy może się ustabilizować.

Zwiększona wrażliwość na kofeinę: Po przerwie nawet niewielka ilość kawy działa skuteczniej.

Niższy poziom stresu: Zmniejszenie stymulacji kortyzolu pomaga uspokoić układ nerwowy.

Większa energia naturalna: Organizm zaczyna efektywniej korzystać z własnych mechanizmów regulacji energii, takich jak słońce, ruch i dieta.

Kiedy najlepiej zrobić reset kawowy?

Najbardziej sprzyjający czas to lato – dlaczego?

Naturalna dopamina: Słońce wspiera produkcję dopaminy, co pomaga zniwelować chwilowe obniżenie nastroju po odstawieniu kawy.

Więcej energii z otoczenia: Ciepło, ruch na świeżym powietrzu i dłuższe dni pomagają naturalnie utrzymać poziom energii.

Mniejsze zapotrzebowanie na „rozgrzewającą” kawę: Latem chętniej sięgamy po wodę, herbaty ziołowe czy zimne napoje, co ułatwia przejście przez reset.

No i co? Nadal bezrefleksyjnie sięgniesz po kolejną kawę?

Doceniasz moje treści?

Źródła:

• Fenech, M., et al. „Caffeine metabolism by CYP1A2 polymorphisms.” Journal of Pharmacology & Experimental Therapeutics, 2020.
• Cornelis, M. C., et al. „Coffee, caffeine, and health outcomes.” The New England Journal of Medicine, 2019.
• Mitchell, D. C., et al. „Caffeine consumption and ADHD.” Nutritional Neuroscience, 2020.
• Loftfield, E., et al. „Association of coffee drinking with mortality by genetic variation in caffeine metabolism.” JAMA Internal Medicine, 2018.
• https://nationalcoffee.blog/2017/05/04/nervous-about-caffeine-dont-be/
• NCA contributed to the work of ILSI, but did not participate in the work itself, which consisted of reviewing work done previously by other scientists to reach overall conclusions about a body of preexisting research.
• https://www.coffeeandscience.org/health